Sikh History

‘ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਫ਼ਰ’ ਨੇ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਵੱਲ ਸਾਡਾ ਸਪਸ਼ਟ ਧਿਆਨ ਦੁਆਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਇਹ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਫ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਿਮ ਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਤਰਾਂ ਵੱਲ ਝਾਤੀ ਮਾਰੋ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਸਾਂਝੀ ਕਥਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਸੁਹਿਰਦ ਅਤੇ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰਖਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਜਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਕਥਾ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਅਣਖ ਅਤੇ ਨਾਬਰੀ ਉੱਤੇ ਖਲੋਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਨੀ ਖਾਂ ਅਤੇ ਨਬੀ ਖਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਉੱਤੇ ਜਾ ਕੇ ਮੁਕਾਇਆ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੇ ਮਹਾਂ-ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦਿਆਂ ਵੀ ਉਸਦੀ ਸੰਕੀਰਣਤਾ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਜਾਵੇ, ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਉਸਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨਿਆਮੀਆਂ ਨੇ ਦੂਸਰੀ ਗੱਲ ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਤਕ ਪੁਚਾਉਣੀ ਚਾਹੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਸਿੱਖੀ ਦੀਆਂ ਨੀਹਾਂ ਏਨੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਅਸੀਂ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਭੁਚਾਲੀ ਝਟਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉੱਖੜ ਗਏ ਹੁੰਦੇ।